Լևոն Շանթ «Հին Աստվածներ»

Պիեսի համառոտ սյուժեն

«Հազարամյակ մը մեզմե առաջ» Մարիամ իշխանուհին Սևանա կղզում որոշում է կառուցել Մարիամ Աստվածածնին նվիրված եկեղեցի և այն ավարտուն տեսքի բերելու համար, օգնության է կանչում Հովհաննես վանահորը, ում հետ միասին հատակագծում և կառուցում են, իբրև` աշխարհիկ կյանքից կտրված կղզում գտնվող սրբավայր: Եկեղեցու կառուցման աշխատանքներին ծանոթանալու համար Մարիամ Իշխանուհու եղբայրը իր դստեր հետ գալիս է Սևանա կղզի, սակայն նրանց լաստը խորտակվում է և մի երիտասարդ աբեղա, վտանգելով իր կյանքը` փրկում է Իշխանին ու նրա դստերը: Աղջկա կյանքը փրկելուց հետո աբեղան սիրահարվում է Իշխանի դստերը` Սեդային, սակայն հոգևորականի կոչում թույլ չեն տալիս նրան հանել սքեմը և ապրել աշխարհիկ կյանքով: Նա իր զգացմունքների մասին պատմում է սուրբ Վանահորը. վերջինս հոգևորականության շրջանում հայտնի էր, որպես Աստծո պատվիարններին խստագույնս հետևող մարդ: Վանահայրը Աբեղային խորհուրդ է տալիս ազատվել կնոջ նկատմամբ սիրուց, տրվել եկեղեցուն, սակայն հենց ինքն է տառապում մեկ այլ կնոջ սիրով: Վանահայրը սիրում էր իշխանուհուն, ում հետ սիրեցյալներ էին վաղ տարիքից: Իր սրտում սառեցնելով իշխանուհու նկատմամաբ սերը, վանահայրը դարձել էր ճշմարիտ հոգևորական, սակայն նրա հետ շփումից հետո, հոգևորականը հասկանում է, որ իր ներսում դեռ վառ է իշխանուհու նկատմամբ սերը: Ի վերջո հոգևորականը խոստովանում է, որ Սևանա կղզում կառուցվող եկեղեցին, իրականում ոչ այլ ինչ է, քան իր և իշխանուհու սիրո խորհրդանիշը, և որոշում է քանդել եկեղցին, և մեկ այլ տեղում` առ Աստված իր հավատի օգնությամբ կառուցել մի նոր` սուրբ կոթող: Իր որոշման մասին նա պատմում է կղզու վանականներին, և պատճառաբանում, որ եկեղեցին աշխարհիկ է, որովհետև դրա հովհանավորը հեթանոս իշխանն է, սակայն վանականները չեն համաձայնվում քանդել եկեղեցին: Երիտասարդ աբեղան այդպես էլ չկարողանալով ընտրություն կատարել կնոջ և Աստծո միջև, իրեն նետում է լիճը, իսկ վանահայրը հեռանում է կղզուց:

Հ.Գ. Պիեսի ողջ ընթացքում աբեղային և վանահորը հետապնդում է մի ճերմակավոր ուրվական, ով անընդհատ հիշեցնում է նրան, որ իրենց հետ կատարվելիք դեպքերի պատճառը իր Աստվածները` հին Աստվածներն են:

Հոգևորական լինելը առաջին հերթին կամքի դրսևորում է, քանի որ մեծ ուժ է պետք Աստծոն ինքնամոռաց նվիրվելու համար: Պիեսի հերոսները` աբեղան ու վանահայրը, իրականում չկարողացան պայքարել իրենց աշխարհիկ ցանկությունների դեմ: Նույնիսկ ապրելով աշխարհից կտրված կղզում, նրանց սրտում չէր հանգել մարդկային բնազդները, որոնք ի հայտ եկան գեղեցիկ կանանց հանդիպելիս: Պիեսի Կանայք իրականում գործիքներ էին` փորձություններ, ստուգելու համար Աստծո նկատմամաբ հոգևորականների հավատարմությունը: Նրանք երկուսն էլ պարտվեցին, աբեղան ինքնասպան եղավ, իսկ վանահայրը ընդմիշտ հեռացավ կղզուց: Կատարվեց այնպես, ինչպես ասում էր ճերմակավոր ուրվականը, հաղթեցին հին Աստվածները, հաղթեց ամենահին Աստվածը` կինը:

Պատմությունը տիպիկ է. մեզնից հարյուր և ավելի տարի առաջ ապրած Լևոն Շանթի, և իրենից էլ հազար տարի առաջվա հոգևորականների համար: Այսօր` մեր ժամանակներում այլ են թե' հավատի և թե' Աստծո նկատմամաբ պատկերացնումները...

Մերի Թելունց