Արշակունիների արքայատոհմը առաջացել է Ք.ա.3-րդ դարի կեսերին, մոտավորապես Ք.ա. 250 թվականին: Այն եղել է Պարթևստանում, ներկայից Իրանի
Իսլամական
հանրապետություն
տարածքում:
Արքայատոհմը
հիմադրվել
է
Արշակ
Ա-ի կողմից: Առաջին դարի երկրորդ կեսում Հայաստանը իշխում էին հռոմեացի և պարթև թագավորները, սակայն Վաղարշ Ա Արշակունին (51-80թթ) վերջ դրեց այս հակամարտությանը: Նա իր եղբորը Տրդատ Ա-ին հռչակեց հայոց թագավոր: Հռոմեացիները չնդունեցին Տրդատին: Սկսվեց Հռոմա-պարթևական հակամարտությունը, որում հաղթեցին պարթևները: Հայաստանում
Արշակունիների հիմնադիր թագավոր
հաստատվեց Տրդատ Ա Արշակունին,
ով կառավարել է 66-88թվականներին:
Գալով իշխանության Տրդատ երրորդը 287թ. թվականին
հռչակվում է հայոց թագավոր սակայն պարթև թագավոր
Ներսեսը չի ընդունում Տրդատին և 296թվականին պատերազմ է սկսում Հռոմի և Հայաստանի
միջև, որում պարտվում
է և 298թ. Մծբինում կնքում
է 40-ամյա հաշտության
պայմանագիր: Դա
Հայաստանի համար շատ շահավետ պայամնագիր
էր, որի համաձայն Հայաստանը 40տարի չէր պատերազմելու: Տրդատի հաջորդ նշանավոր
որոշումը Հայաստանում` քրիստոնեության ընդունումն էր (Հայաստանում քրիստոնեությունը
ընդունվել է 301թվականին): Այդպիսով Հայաստանը դարձավ առաջին
պետությունը, որ ընդունել է քրիստոնեությունը: Քրիստոնեության ընդունումից հետո Հայաստանում
սկսվեց եկեղեցիների կառուցումը: Զարգացավ նաև կրթությունը:
Երեխաները ստանում էին ասորի և հելլենական կրթություն, և դառնում հմուտ թարգմանիչներ: Տրդատի կառավարման տարիներին
վերականգնվում է նախարարական տոհմերը: Նրա հրամանով հազարապետ է նշանակվում Օտա Ամատունին, իսկ սպարապետ` Արտավազդ Մանդակունին:
Նրա օրոք զագանում է առևտուրը, վերականգնվում
են խոշոր առևտրական կենտրոնները`Արտաշատը և Մծբինը: Նրան հաջողվում է վերականգնել Մեծ Հայքի թագավորության սահամնները, ըստ 64թվականի Հռանդեայի պայմանագրի: Նրան հաջողվում է քաղաքական դաշինք կնքել Հռոմեական կայսրության հետ և ստեղծել կենտրոնացված հզոր պետություն: Ըստ Մովսես Խորենացու նրան թունավորել են հայ նախարարները, որովհետև վերջինս սահմանափակում էր նրանց իրավունքները: Նրա դին արծաթապատ դագաղով թաղել են Սուրբ Գրգոր Ա Լուսավորիչի կողքին:
Պատմահայր Մովսես Խորենացին նրան բնորոշել է որպես Հայոց վերջին հզոր թագավոր:
No comments:
Post a Comment