Կարդալով Դերենիկ Դեմիրճյանի «Հայը»
Կովկասում`սարերի ու լեռների արանքում, կապուտաչյա
Սևանով ոռոգվող ու հայաստանյան արևով սնվող մի հնագույն ծիրանի ծառ է ապրում, որի պտուղները
երկրային բարիքների մեջ ամենաքաղցրն ու անուշն են:Ասում են` հայաստանյան արևն է ծիրանենու
պտուղների ոսկի գույնի պատճառը: Շատ հետաքրքիր է ծիրանի «էվոլուցիան»: Գարնանը, երբ
բնությունը նոր-նոր ազատվում է ձյան սավանից, և երբ ծառին այլևս խանգարող բան չի լինում,
ձնծաղիկների պես ծնվում են ծիրանենու բողբոջները, կամաց-կամաց փորձում պտուղ դառնալ:
Գարնան կեսերին, երբ եղանակը մի քիչ անձրևային է դառնում, ծիրանները կանաչում են, որ
նմանվեն իրենց տերևներին, ու չհալածվեն ցուրտ անձրևի կողմից:Ամառը` ծիրանենու` արևով
ողողված ճյուղերը աճում են, ու ծնվում են ոսկի պտուղները:Ծիրանենին դիմացկուն ծառ է,
աճում է ինքնուրույն, բերքատու է առանց պարարտանյութերի, բայց արև է սիրում, ու հերիք է` փակես նրա
արևը, և նրա պտուղները կկորցնեն նախկին համն ու տեսքը: Նրան միշտ մի մեծ արև է պետք,
որովհետև առանց դրա, ծիրան աճել չի կարող: Ծիրանենու բերքահավաքը շատ արագ ու հեշտ
է լինում, կարծես ծիրանենին սիրում է, երբ մարդիկ վայելում են իր պտուղները:Կարկուտի
ժամանակ ծիրանենու բերքը «տգեղանում» է, բայց դրանից ծիրանի ծիրանագույն երանգը չի
խամրում. սովորաբար կարկտահարված ծիրանը ավելի քաղցր է լինում: Ծիրանը խորհրդանշական
ծառ է. նա սիրով վերցնում է իր վրա գերդաստանին պատկերելու պարտականությունը: Եվ ծիրանի`
կատարելության հասնող որակները ստիպել են օտարներին կոտրել նրա վաղահաս ճյուղերը: Ծիրանը
ընկել է, բայց չի վերացել, որովհետև ուժը, որ տվել է նրան հայկական ծագումը, առավել
զորեղ է եղել, քան բոլոր ժամանակների վանդալները:
Այսպիսին է միայն Հայաստանի ծիրանենու ծիրանը
ու այպիսինն է նաև ծիրան սիրող հայը: Հայը էն տեսակն է, որ երբեք չի վերանում: Հայը օգնող ու կարեկից է, խելացի, բայց միամիտ, խելքը խելացի օգտագործել չգիտի: Հրաշալի
գործում է, բայց որոշումներ ընդունելիս միշտ խորհրդի կարիք է զգում: Դժվար է որոշումներ
կայացնում, բայց և հաստատակամ է, համառ: Քաջ է, բայց կենցաղի
համար կռիվ տվողներից չի, պայքարում է միայն վեհ արժեքների համար, դրա համար կենցաղում
միշտ մի բան կիսատ է: Երբեք համաձայնության չի գալիս, բայց հանդուրժող է: Բարդույթավորված
է, ջանում է ինչ-որ մեկին նմանվել: Հայի պաշտանմունքը ընտանիքն է, սեփական «ես»-ը,
պատիվը, Աստված: Յուրաքանչյուր հայ տարբեր է, և ամեն ոք իր տեսակի մեջ տաղանդավոր,
հայը անհատ է, դրա համար էլ մնացածի հետ միավորվել չգիտի: Ուզում
է իշխել, բայց սովորաբար հայտնվում է իշխվողի դերում: Իր տեղը կյանքում դժվար է գտնում,
բայց երբ գտնում է, սկսում է ապրել արժանապատիվ. եթե արժանապատիվ չի ապրում, ուրեմն
դեռ չի գտել: Հայը յուրահատուկ է: Ուրիշ ոչ մի տեղ իրարից այդքան տարբեր ու իրար այդքան
նման մարդ չկա, քան հայը ու հայը: Սա հայն է, ու լավ տեսակ է, հենց այնպես չէ, որ ծիրանը
հայկական է, ուրեմն հային իր մեջ կրում է:
Մերի Թելունց
No comments:
Post a Comment